Birleşmiş Milletler (BM) özel raportörü Francesca Albanese, İsrail'e yönelik yaptırım ve silah ambargosu uygulanması gerektiğini savunarak, küresel şirketlerin Gazze'deki "soykırımdan kâr elde etmeleri" nedeniyle hesap vermesi gerektiğini vurguladı. Albanese'nin BM İnsan Hakları Konseyi'ne sunduğu rapor, İsrail'in Gazze'deki saldırıları süresince birçok şirketin İsrail'e destek verdiğini ortaya koyuyor.

"Soykırım Sürüyor, Çünkü Kârlı" İddiası

Raporda, "Gazze'de yaşam yok edilirken ve Batı Şeria'da saldırılar artarken, İsrail soykırımının neden devam ettiği ortaya konuyor: Çünkü birçokları için bu durum kârlı" ifadeleri yer alıyor. Özel raportörler, belirli durumlar hakkında tavsiyelerde bulunmak veya raporlar hazırlamak üzere görevlendirilen bağımsız insan hakları uzmanlarıdır. 2022'den beri işgal altındaki Filistin toprakları özel raportörü olan Albanese, Ocak 2024'te Gazze'deki İsrail saldırılarını ilk kez soykırım olarak nitelendirmişti.

UAD'deki Dava ve Albanese'nin Görüşleri

Uluslararası Adalet Divanı (UAD),İsrail'e yönelik soykırım suçlamalarını değerlendirmeye devam ediyor. Ancak Albanese, soykırım kanıtlarının inkar edilemez olduğunu ve mahkemenin geçen yıl Gazze'de soykırım olasılığını kabul ederek önleyici tedbirler yayınladığını belirtiyor. İsrail ise UAD'nin çağrılarını görmezden geliyor ve mahkemenin yetkisine itiraz ediyor. Albanese, UAD kararını beklemek için bir neden olmadığını savunuyor.

"Soykırımı Belirlemek İçin Bilim İnsanı Olmaya Gerek Yok"

Albanese, The Guardian gazetesine verdiği demeçte, "630 gündür her gün araştırma yaptım ve beş ay sonra size bunun soykırım olduğunu söyleyebilirim. Soykırımın ne olduğunu belirlemek için bilim insanı olmanıza gerek yok. Sadece noktaları birleştirmeniz yeterli" dedi. Albanese, İsrail'in yaklaşık 60 bin insanı öldürmek, evlerin yüzde 80'ini yıkmak ve su ve yiyeceği ortadan kaldırmak gibi soykırım olarak kabul edilen eylemlerde bulunduğunu iddia ediyor.

Gazze'deki Durum ve Şirketlerin Rolü

Gazze sağlık bakanlığına göre, İsrail'in Gazze'deki operasyonları sonucu en az 56 bin Filistinli öldürüldü. Raportörün raporu "İşgal ekonomisinden soykırım ekonomisine" başlığı altında, uluslararası şirketlerin silah ve ağır makinelerin tedarikine, yasadışı yerleşim yerlerinden ürün satan tarım şirketlerine ve savaşın finansmanına yardımcı olan yatırım şirketlerine dikkat çekiyor.

Raporda, "Siyasi liderler ve hükümetler sorumluluklarından kaçarken, birçok şirket İsrail'in yasadışı işgal, apartheid ve soykırım ekonomisinden kâr sağladı" deniliyor. Albanese, özel sektörün sorumlu tutulmadan bu suç ortaklığına son verilemeyeceğini vurguluyor. Raporda, İsrail ordusunun Lockheed Martin tarafından üretilen F-35 savaş uçağını kullandığı ve teknoloji şirketi Palantir'in İsrail Ordusu ile stratejik ortaklık anlaşması yaptığı belirtiliyor.

Volvo ve Diğer Şirketlerin İddiaları

Albanese raporu, Volvo gibi ağır ekipman üreticilerini, Gazze ve Batı Şeria'daki yıkımlarda kullanılan makineleri tedarik etmekle eleştiriyor. Volvo ise ekipmanların çoğunun ikinci el pazarından satın alındığını savunuyor. Şirket, İsrailli Merkavim ile yaptığı anlaşmanın yürürlükteki yasalara ve insan hakları gerekliliklerine uyulmasını içerdiğini belirtiyor.

Finans Kuruluşlarının Rolü ve Yatırımlar

Raporda, İsrail'in hazine tahvilleri satışlarıyla savaşın bütçe açıklarını kapatmayı hedeflediği ve uluslararası finans kuruluşlarının bu tahvilleri satın alarak savaşı desteklediği iddia ediliyor. BNP Paribas ve Barclays gibi büyük bankaların, İsrail'in kredi notunun düşmesine rağmen faiz oranını kontrol altında tutmasını sağladığı belirtiliyor. Ayrıca, Norveç Hükümeti Emeklilik Fonu Global'in (GPFG) Ekim 2023'ten bu yana İsrail şirketlerine yaptığı yatırımı yüzde 32 oranında artırdığı ifade ediliyor.

BM raporunda şirketlere ve İsrail'e yaptırım ve ambargo çağrısı yapılıyor. Albanese, Uluslararası Ceza Mahkemesi'ni ve ulusal yargı organlarını, uluslararası suçların işlenmesinde rol oynayan şirket yöneticilerini ve tüzel kişileri soruşturmaya çağırıyor.

BM raportörü Albanese'nin raporu, İsrail-Filistin çatışmasının ekonomik boyutunu ve küresel şirketlerin bu çatışmadaki rolünü sorguluyor. Rapor, uluslararası toplumun bu iddiaları ciddiye alarak gerekli adımları atması gerektiğinin altını çiziyor. İsrail'e yönelik yaptırım ve ambargo çağrıları, bölgedeki gerilimi daha da artırabilir ve küresel ekonomik ilişkileri etkileyebilir.